Actieplan Houtkanten 2024

Met dit plan willen we de houtkanten in het KempenBroek zuurstof geven. Zuurstof om terug hun rol op te pakken als element dat de streekidentiteit versterkt. Dit willen we doen via verschillende doelstellingen. Het werk zal in eerste instantie voorbereidend zijn zoals het samenbrengen van het relevante ‘spelersveld’, onderzoeken van de verschillende mogelijkheden binnen bestaande wetgeving en de voorbereiding en indiening van een Leader-project waarmee de effectieve realisaties de volgende jaren kunnen worden gefinancierd, …

In het Leader-project Biomassa van waarde zijn de acties opgenomen voor de gemeenten Kinrooi en Maaseik. De acties in de gemeente Bree worden via dit actieplan uitgevoerd. 

Dit actieplan heeft 4 doelstellingen:

Doelstelling 1: Landbouwer als landschapsbouwer

Daar waar houtkanten ooit een belangrijk onderdeel waren van het landbouweconomisch systeem, verloren ze deze rol de laatste decennia. Van bron voor hout, warmte, veekering, … werden ze een ‘kostenpost’ voor de moderne bedrijfsvoering van landbouwers. Met dit actieplan willen we ze terug onderdeel maken van het verdienmodel van landbouwers in het gebied. We willen landbouwers inschakelen in het beheer van de houtkanten en de mogelijkheden onderzoeken om hen hiervoor billijk te vergoeden, bijvoorbeeld door opschaling van het bestaande project ‘Landschapsenergie’ in Bocholt naar de andere gemeenten in het KempenBroek. In Bocholt beheert een coöperatie van landbouwers immers al jaren de gemeentelijke houtkanten. Het hout wordt versnipperd en lokaal gebruikt om de gebouwen van een scholencomplex te verwarmen. Lokale energie, duurzaam gewonnen. Niet alleen landbouwers hebben er (financieel) voordeel bij, ook het landschap vaart er wel bij.

Acties 2024

• Voorbereiding en indiening van een Leader-aanvraag (Leader-gebied Maasland) voor de uitwerking van een onderhoudssysteem door landbouwers en een beheerplan voor de houtkanten in de gemeenten Kinrooi en Maaseik.
• Uitwerking van een onderhoudssysteem van houtkanten door landbouwers incl. het voorbereiden van een beheerplan voor de houtkanten in de gemeente Bree. De uitwerking van het onderhoudssysteem en het beheerplan in de gemeenten Maaseik en Kinrooi wordt opgenomen in een Leader-aanvraag en maakt geen onderdeel uit van de financiering van dit actieplan. Beide initiatieven worden nauw op elkaar afgestemd (methodiek etc.).

Doelstelling 2: Organisatie lokaal biomassastromensysteem

Het (versnipperde) hout uit het beheer van de houtkanten kan worden gebruikt voor het verwarmen van gebouwen, maar bijvoorbeeld ook voor het verwerken in akkers. Dit verhoogt het organisch koolstofgehalte van akkers wat tal van voordelen heeft: de bodemstructuur wordt verbeterd, de productiviteit wordt verhoogd, koolstof wordt vastgelegd, de bodembiodiversiteit neemt toe, het waterbufferend vermogen verbetert, …

Dit organisch materiaal kan worden aangevuld met beheerresten uit ander landschaps- en natuurbeheer in bossen, natuurgebieden, wegbermen, … Hiervoor moet echter een ‘korte keten’-systeem worden uitgebouwd om de biomassastromen lokaal te doen stromen van aanbieder naar afnemer.

Acties 2024

• Voorbereiding en indiening van een Leader-aanvraag (Leader-gebied Maasland) om dit systeem van biomassastromen uit te bouwen in de gemeenten Kinrooi en Maaseik.
• Uitbouw van een systeem van lokale biomassastromen in de gemeente Bree. De uitwerking van het systeem van biomassastromen in de gemeenten Maaseik en Kinrooi wordt opgenomen in een Leader-aanvraag en maakt geen onderdeel uit van de financiering van dit actieplan. Beide initiatieven worden nauw op elkaar afgestemd (methodiek etc.).

Doelstelling 3: Houtkanten als drager van erfgoed en identiteit

Om draagvlak te creëren voor de opwaardering van de houtkanten en hun beheer (er zullen bomen worden gekapt …) willen we de link leggen met landschappelijk erfgoed en communicatie. We zullen het historische belang van houtkanten in het landschap en hun belang voor de streekidentiteit in de verf zetten. Dit doen we samen met de IOED Kempen en Maasland in een project rond houtig erfgoed op en rond erven. De ‘hedendaagse’ voordelen en het nut van de soms ingrijpende maatregelen bij het beheer van een houtkant laten we aan bod komen in een begeleidende communicatiecampagne.

Acties 2024

• Voorbereiding van een folder/brochure over het beheer van houtkanten als onderdeel van een  biomassakringloopsysteem, hun belang voor de streekidentiteit, … Het ontwerp en de druk van de folder/brochure zal worden opgenomen in de Leader-aanvraag en maakt geen onderdeel uit van de financiering van dit actieplan.
• Voorbereiding van 1 film (ca. 3 min.) in de reeks ‘Streekholder aan het woord’ van een landbouwer die aan houtkantenbeheer doet. De productie van de film zal worden opgenomen in de Leader-aanvraag en maakt geen onderdeel uit van de financiering van dit actieplan.
• Uitbouw (samen)werking rond het landschappelijk erfgoedaspect van houtkanten.
• Opname van de realisatie van de communicatiemiddelen in een Leader-aanvraag (Leader-gebied Maasland).
• Communicatie via website en sociale media

Doelstelling 4: Houtkanten als verbinders

Houtkanten vormen het leefgebied van heel wat soorten of verbinden hun leefgebieden. Dit willen we versterken door waar mogelijk bijkomende houtkanten aan te planten en zo te zorgen voor een uitbreiding van dit leefgebied en deze verbindingen. Dit draagt ook bij aan een versterking van de landschapskwaliteit, de streekidentiteit en we dragen in zekere zin bij aan (lijnvormige) bosuitbreiding . We zorgen zo bovendien voor bijkomende te beheren houtkanten die kunnen worden opgenomen in het beheerplan en dus het verdienmodel voor landbouwers.

Acties 2024

• Inventarisatie van locaties voor aanplant van houtkanten op (in eerste instantie) gemeentelijke eigendommen, bij bereidwillige landbouwers, op eigendom van natuurbeheerders, …
• Aanplant van eerste houtkanten + zoeken naar financiering voor toekomstige aanplantingen (Houtkantenplan VLM, VLIF Niet-productieve investeringen voor milieu- en klimaatdoelen,…).